Aşağı Pınar’da ahşabın yoğun olarak kullanıldığı mimari gelenek nedeniyle, çoğu zaman oldukça zayıf olarak korunagelen ya da yalnızca iz olarak saptanan mimari kalıntılar bulunmaktadır. Bu durum açık hava müze düzenlemesi sırasında mevcut kalıntıların nasıl korunup görselleştirileceği konusunda önemli bir sorun olarak ortaya çıkmıştır.
Diğer höyük kazılarında da olduğu gibi daha derindeki katmanlara ulaşmak amacıyla, üst tabakalarda yer alan yapıların belgelendikten sonra kaldırılması, aynı anda farklı tabakaları temsil eden yapı kalıntılarının bütüncül bir şekilde serigilenmesini de güçleştirmektedir. Mevcut durum, arkeolojik kalıntıları koruma tedbirleri alarak yerinde sergilemenin Aşağı Pınar için çok yeterli olmadığını göstermektedir. Bu nedenle açkık hava müze projesi hazırlanırken farklı uygulamalara birarada yer verilmiştir.
- Köy Canlandırması: Geleneksel yapılarla oluşturulan köy ortamı. Bu birimdeki yapılar sergi binası olarak da kullanılmaktadır. Üç yapı tamamlanarak ziyarete açılmıştır (A).
- Zaman Tüneli: Kırklareli yöresinin jeolojik dönemlerden Erken Cumhuriyet Dönemi’ne kadar olan geçmişinin tanıtıldığı bir sergi. Yapımına başlanmıştır (A4).
- Neolitik Köy: 6. tabaka yerleşiminin yerinde ve birebir ölçekte canlandırlması. Uygulama projesi tamamlanmıştır (B).
- Kapalı Alan Sergilenmesi: Arkeolojik kalıntıların bir bölümünün bir koruma çatısıyla kapatılarak sergilenmesi. Uygulama projesi yapılmıştır (A9).
- Doğal Çevre Ortamı: Sit alanının güneybatısında, dönemin doğal çevre ortamını canlandırmak amacıyla yapılan düzenleme. Yabani hayvan maketlerinin bazıları yapılmış, alanın düzenlenmesine başlanmıştır (F).
- Eğitim Alanı: Farklı yaş gruplarından öğrencilerin arkeolojik kazı ve belgeleme yönremlerini öğrenip deneyecekleri birim. Tamamlanmıştır (E).
- Deneysel Arkeoloji Alanı: Deneysel arkeoloji çalışmalarının gerçekleşeceği birim. Projelendirilmiş ve uygulamasına başlanmıştır (D).
Köy Canlandırması
Geleneksel bir köy dokusunun canlandırıldığı bu birim Aşağı Pınar Açık Hava Müzesi projesinin en kapsamlı bölümünü oluşturmakatadır. Burada tarihöncesi yaşam biçimi; mimari, teknoloji, beslenme ve inanç gibi farklı boyutlarıyla birlikte ele alarak, ziyaretçinin dönemi tüm yönleriyle algılayabilmesi ve höyükte gerçekleşen çalışmaların sonuçlarından haberdar olması hedeflenmektedir. Ayrıca ziyaretçinin, dönemin tarihsel süreç içerisindeki yeri, arkeolojinin temel yaklaşımları ve çalışma yöntemleri ile bölgedeki araştırma tarihçesi hakkında bilgi edinmesi de amaçlanmaktadır.
Köy canlandırması için hangi tabakadaki mimari kalıntıların model alınacağı tartışılan bir konu olmuştur. 1996 yılından bu yana Trakya’da sürdürülmekte olan geleneksel köy mimarisini belgeleme çalışmaları, soruna yönelik tartışmalara çözüm getirmiştir. Bölgede daha çok samanlık, depo ya da ağıl olarak kullanılan ve “iğmeli yapı” olarak bilinen yapılar, 2. tabakada bulunan mimari kalıntılarının rekonstrüksiyonu için örnek alınan bir tiptir. Bu tabakadaki arkeolojik bulgular yapılandırılırken, geleneksel mimarlık örnekleri olan iğmeli yapılara ilişkin gözlemler de etkili olmuş ve özellikle üst yapı problemlerinin çözümüne katkı sağlamıştır. Bugün artık terk edilmekte olan iğmeli yapı geleneğinin kaybolma süreci içinde olması, höyükteki 2. tabaka yapılarıyla olan benzerliği, ayrıca arkeolojik yapı kalıntılarının rekonstrüksiyonlarında; duvar yüksekliği, çatı/dam örtüsü ve kapı yeri gibi sorunlara yönelik kesin önermeler yapmanın güçlüğü, sergileme için etnografik yapıların tercih edilmesinin diğer nedenleridir.
Projenin uygulanması için ilk olarak 1998 yılında bölgedeki dağ köylerinden biri olan, Ahmetler köyünden iki samanlık, yerel ustalarla birlikte kazı ekibinin ortak çalışmasıyla sökülerek kazı alanında yeniden inşa edilmiştir. 2006 yılında üçüncü bir samanlık yine Ahmetler köyünden alınarak iskeleti kurulmuştur. Ancak yapıların ikisi 2007 ve 2008 yılında, üçüncüsü ise 2010 yılında tamamlanabilmiştir. Sergi binası olarak kullanılacak yapılar, içerden ve dışardan doğal malzemeyle kaplanmış ve bu iki katman arasında serilen yalıtım malzemesiyle doğa koşullarına karşı dayanıklı hale getirilmiştir. 2014 yılında dördüncü bir bina (zaman tüneli olarak kullanılacak), 2015 yılında ise küçük bir çoban kulübesi daha eklenerek ana birimler tamamlanmıştır. Henüz yapım aşamasında olan son iki binanın, yalnızca iskeleti hazırlanmış üst örtüsü ve iç düzenlemesi henüz tamamlanamamıştır.
Alan, köy yaşantısını tüm yönleriyle; yapı, açık alan ve yapı ögelerinin yanı sıra, bu bütünlüğün oluşturduğu köy dokusunu da yansıtacak şekilde düzenlenmeye çalışılmaktadır. Ayrıca yapıların herbiri farklı bir tema çerçevesinde düzenlenerek sergileme birimleri olarak kullanılmaktadır;
- İlk yapı giriş binası olarak tasarlanmış, içinde bölgedeki araştırmaların tarihçesini, ekibimizin bölgede yaptığı çalışmaları ve sonuçlarını içeren bir sergi ile arkeoloji bilimini tanıtan bilgilendirme panolarına yer verilmiştir.
- İkinci yapı Aşağı Pınar höyüğündeki mimari kalıntıların ve çalışma metothlarının anlatıldığı bir birimdir.
- Üçüncü dal ev ise tarihöncesi dönem teknolojilerini anlatan bir sergi çerçevesinde düzenlenmiştir. Serginin ağırlıklı bölümünü, ahşap işçiliği, boncuk-takı atölyesi, çanak çömlek yapımı ve dokumacık gibi işleri anlatan birebir ölçekli canlandırmalar oluşturmaktadır.
Zaman Tüneli
Aşağı Pınar geleneksel köy canlandırması kapsamında düzenlenen alanın yakınına, yine bölgedeki geleneksel yapılar, özellikle de ‘kışla’ olarak bilinen yapılar örnek alınarak yeni bir birim inşa edilmiştir. Bu birimin bir zaman tüneli şeklinde düzenlenerek Kırklareli ve çevresinin jeolojik dönemlerden Erken Cumhuriyet Dönemi’ne kadar olan geçmişinin tanıtlıması amaçlanmaktadır. Birim uygulama aşamasındadır.
Neolitik Köy
Aşağı Pınar höyüğünün kuzeyinde, 6. tabaka yapı dizisinin batı kanadındaki çalışma tamamlanarak çok geniş bir alanda ana toprak yüzeyi açılmıştır. Şiddetli bir yangın sonucunda tahrip olan bu dönem yerleşimi yangın nedeniyle nedenle oldukça iyi bir durumda korunagelmiş; yerleşim dokusu, plan özellikleri ve yapım teknikleri bakımından ayrıntılı olarak anaşılmıştır. Kazı ve belgeleme çalışmalarının ardından kalıntılar daha eski katmanlara ulaşılmak amacıyla kaldırılmış ve alanın genelinde ana toprağa ulaşılmıştır. Söz konusu alanda, 6. tabaka yapı dizisnin batı kanadını oluşturan odaların birebir ölçekte yeniden inşa edilerek, mekan içlerinin ve çevresindeki alanın kazı sonuçlarına göre düzenlenmesi planlanmaktadır. Uygulama plan ve projesi tamamlanmıştır.
Kapalı Alan Sergilenmesi
Aşağı Pınar’da, höyüğün Kıkrlareli-Asilbeyli köyü yolu tarafından kesilen güneybatı eteğindeki kazı çalışmaları geçtiğimiz yıllarda tamamlanarak, burada bulunan arkeolojik kalıntıların bir kısmı örtülerek koruma altına alınmıştır. Kırklareli kent merkezine giden yolun hemen kenarında ve arkeoloji müzesi olarak önerilen binanın karşısında yer alan bu birimin bir koruma çatısıyla kapatılarak sergilemeye açılması planlanmaktadır. Alanda 5. ve 4. tabakalara tarihlenen yapı grupları bulunmakta ve höyükteki Orta Kalkolitik Dönem yerleşim dokusunu iyi bir şekilde yansıtmakatadır. Kapalı alan sergilemesi için gerekli olan koruyucu çatı örtüsünün ugulama projesi tamamlanmıştır.
Doğal Çevre Ortamı
Höyükteki çevre düzenlemesi kapsamında, yerleşim dokusuna ana karakteristiğini veren yapılarla birlikte, tanımlı açık alan ve avlu niteliğindeki birimlerin oluşturulmasına da özen gösterilmektedir. Ayrıca, özellikle güney kesimde doğal çevre ortamının canlandırılmasına yönelik düzenlemeler de yer verilmiştir. Bu amaçla höyüğün hemen batısından geçen yol boyu yeşillendirilerek, alanın modern yaşam ile ilgisi kesilmeye ve tarihöncesi doğal çevre ortamı canlandırılmaya çalışılmaktadır. Bunun için yerleşmede bulunan yabani hayvan türlerinin maketleri yapılmıştır. Şimdilik bir arada sergilenen hayvan maketleri, proje tamamlandığında yaşam alanını yansıtacak ortamlara yerleştirilecektir.
Eğitim Alanı
Farklı yaş gruplarından öğrencilerin arkeolojik kazı sürecinin değişik aşamalarını öğrenerek deneyecekleri bir alan olarak tasarlanmıştır. Burası genel olarak iki bölümlü bir kazı havuzundan oluşmaktadır. İlk bölüm özellikle yetişkin öğrenciler için tabakalanma mantığını anlatan bir birim niteliğindedir ve farklı katmanları içermektedir. Bu birimde höyükleşme mantığı, tabakalanma, mimari kalıntılar, mekan ve mekan bütünlüğü ile belgeleme yöntemlerinin anlatılması planlanmaktadır. İkinci birim ise daha küçük yaştaki öğrencilerin kazı yapmasına uygun olacak şekilde arkeolojik kalıntı ve buluntularla donatılarak kumla ötülmüştür.
Deneysel Arkeoloji Alanı
Birim, arkeoloji öğrencileri ve uzmanların deneysel çalışmaları gerçekleştirebileceği bir alan olarak tasarlanmıştır. Bunun için öncelikli olarak iki çömlekçi fırını inşa edilmiştir. Buraya yakın gelecekte bir de madenci fırını eklenecektir. Alanda düzenlenecek atölye çalışmalarının kapsamına göre birimin geliştirilmesi planlanmaktadır.
